de zesde dag

In Saint Mihiel werden voorheen de hertogen van Bar begraven. De kerk is van oorsprong een abdijkerk, welke al in 709 werd gesticht. De huidige kerk heeft nog wat Romaanse restjes, maar is grotendeels 17e eeuws, ook de enorme rij koorbanken, met plek voor zo’n 80 monniken.
In St. Mihiel is ook een museum voor religieuze kunst, waar nog meer van Ligier Richier kan worden gezien. Daarnaast is er onder andere ook een bijzondere Benedictijnerbibliotheek, met boeken die teruggaan tot de 9e eeuw!
Vanuit St. Mihiel naar Koeur la Petite gelopen, mooie wandeling die voor een deel langs de meanderende Maas ging. De wandeling leidde eerst langs Bislée, waar ooit een beroemde paardenfokkerij was (van de monnikken van St Mihiel) waar de vader van Jeanne d ‘Arc nog paarden heeft gekocht. Daarna door Koeur la Grande, dat overigens altijd al kleiner was dan Koeur la Petite, (rare jongens die Fransen) en na nog één kilometer: Koeur la Petite…
Ik was me als kind nooit bewust van het bijzondere van Koeur la Petite. Je ging er gewoon heen, omdat er een oom woonde. Je speelde er met de kinderen uit het dorp, die voor een behoorlijk deel niet eens uit het dorp kwamen, maar stadskinderen waren, die in de grote vakantie bij opa en oma, oom en tante logeerden. Met sommige kinderen waren we dik bevriend. Hoewel ik nauwelijks kon (en kan) zwemmen, was ik toch een van de stoerste jongens, want op twee of drie na, durfden deze kinderen allemaal níet te zwemmen. Makkelijk genoeg dus om stoer te lijken, van zo’n hellingkje afspringen een paar meter dieper de wilde Maas in. Zo heette ze daar, La Meuse Sauvage, omdat ze nogal bochtig was en snel stroomde. De breedte was ongeveer die van de Geul in Zuid Limburg. En inderdaad was ze soms erg snelstromend, maar vaak stroomde ze juist breed en langzaam. Overal vlogen buizerds in de buurt van de Maas. Pas meteen ná het dorp werd het minder mooi. Daar stond de eerste fabriek die loosde op de rivier. Ze staat er nog steeds en is minstens acht keer groter gegroeid. Of ze nog loost op de Maas? Ik heb het maar niet gevraagd…
Koeur la Petite is wel degelijk bijzonder, blijkt achteraf. De wasplaats midden in het dorp (‘le bac’ geheten, zoals in alle dorpen in Frankrijk, al is in dit geval een ’gayour’ oftewel drinkplaats voor beesten, de echte bac is aan het pleintje vlakbij ) was wel erg groot, dat zagen we als kind al. Maar dat deze eeuwenoude wasplaats een van de meer bijzondere van het land is, en mogelijk een relatie heeft met de ruïneuze bouwval aan het eind van het dorp, waar we als kind wel eens speelden, dat wist ik niet.
De bouwval, nu bewoond, (althans de begane grond, de ramen op de eerste en tweede verdieping zijn gapende ogen) blijkt de schamele rest te zijn van het kasteel van Marguerite d’ Anjou, vrouw van Hendrik VI, koning van Engeland. Het was haar geboortekasteel en toen ze tijdens de ‘Rozenoorlog’ in Engeland moest vluchten leefde ze hier enige jaren als banneling. De nu bewoonde resten zijn eigenlijk de stallingen van het echte kasteel. Daarvan is letterlijk slechts een hoopje stenen over, iets verderop tussen Koeur la Petite en Koeur la Grande. In een van de straten van het dorp, om de hoek van het kasteel is echter een gewoon woonhuis met een deels wel héél adellijke uitstraling. Waarschijnlijk was de bouwer van dit huis tijdig bij het kasteel toen het gesloopt werd… Tegenover dit huis ontmoet ik mevrouw Bauerlé. Zij ziet dat ik elgrim ben en vraagt me meteen op de thee. Ook zij is oud-pelgrim van de weg naar Santiago. Weer iemand om voor te bidden en weer iemand die voor míj bid..
Ook bijzonder, maar zeker niet opvallend is een klein herinneringsmonument nabij de sluis in het kanaal voor de 60.000 doden die hier vielen in de Eerste Wereldoorlog bij de gevechten om luttele meters grond.
De tante van Brigitte, een van de vriendinnetjes van vroeger, is inmiddels verhuisd. De kerk, waar zij als was het een heiligdom voor zorgde, is dicht. Ik kan de nieuwe (en tegelijk ook oude) vrouw die nú de sleutel heeft (mevrouw Mouton), niet traceren. Geen kerk dus vandaag. Dus ook niet de plaquette fotograferen ter ere van ome Klaas, die als een soort don Camillo een strijd uitvocht met de destijds communistische burgemeester. Ome Klaas verloor, hij werd door de bisschop overgeplaatst naar Maxey sur Vaise, waar ik misschien nog heen ga. Misshien was het ook wel gelijk spel, want de burgemeester werd bij de eerstvolgende verkiezingen weggevaagd.
Zijn populariteit had hij onder andere te danken aan het feit dat hij en enkele van zijn broers grotendeels eigenhandig de kerk restaureerden nadat ze in de Kerstnacht een jaar of veertig geleden uitbrandde. Ome Klaas deed vooral het mestelwerk, zijn broer Din was vakman- huisschilder en schilderde de kerk opnieuw, inclusief de namaak-eiken deuren en ome André, amateur kunstschilder, schilderde de kruiswegstaties opnieuw. De laatsten zijn niet bepaald van de kwaliteit van een Michelangelo, zo is het oordeel van menigeen die ze heeft gezien, maar met het werk dat de gebroeders deden haalden ze wel de landelijke pers in Frankrijk en wordt nu, na bijna veertig jaar, nog warm over hem gesproken. De naam van de burgemeester van destijds kon niemand me meer noemen… Ome Klaas heeft achteraf dus toch eigenlijk op punten gewonnen…
Door naar Commercy, over de toeristische route, deels langs het Canal de l’Est. Net buiten een van de dorpjes was commotie. Een brandweerwagen, twee gewone auto’s, acht mensen en een koe.
De koe was de spil waar het om draaide. Ze had zich verstapt en was gestruikeld over een landbouwapparaat, gevallen en ze lag, met drie poten onhoog en één naar benden (nooit een goed teken) klemvast in het apparaat.
Ik maakte van een afstandje een foto, uit respect voor de ontdane boerin en piëteit voor de koe. De anderen stonden allen over het hek geleund te wachten op ongetwijfeld nóg een voertuig, vermoedelijk van de dierenarts die het dier uit haarlijden ging verlossen. In het langslopen keek ik naar de koe en zowaar, ze knipoogde tegen me en bewoog het enige dat ze verder nog kon bewegen in mijn richting, haar oor. Een trotse koe, wie zal haar vinden…...(op zijn bord)
Commercy, geloof het of niet, maar ik ben er vroeger nooit echt ín geweest, waarom mag Joost weten, maar ome Klaas reed er altijd met een boogje omheen. Nu pas zie ik dus het wel erg op het kasteel van Nancy lijkende kasteel. Enorm groot voor zo’n kleine stad en het was slechts één van de twee kastelen. Dat het op dat van Nancy lijkt, is geen wonder, ook de eigenaar hiervan heette Stanislas, dezelfde inderdaad…
In de kerk, mooi gerestaureerd, onder andere moderne mooi passende kroonluchters met sober uitgevoerde coquilles St Jacques. Ze verwijzen echter niet specifiek naar St. Jacob en Santiago de Compostela, maar naar koekjes die min of meer dezelfde vorm hebben, want voor wie het niet weet, de beroemde Magdalena-koekjes komen uit Commercy...
Met de bus verder naar Neufchateau. Morgen vandaar uit naar Domremy la Pucelle op en neer. Kon niet anders, er rijden in dit land nauwelijks nog bussen….!
Met de toeristische omwegen ruim 30 kilometer gelopen, moe, maar met weinig last van voeten of rug…